Radiostacja R-140

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii


Radiostacja R-140 – dwuwstęgowa, krótkofalowa radiostacja nadawczo-odbiorcza średniej mocy R-140 na samochodzie eksploatowana w Wojsku Polskim.

Ze względu na swe parametry techniczne nazywana była sprzętem wojskowym tzw. II generacji w odróżnieniu od radiostacji dwuwstęgowych starego parku. Znana w ZSRR pod kryptonimem "БЕРЁЗА" (Brzoza).

Wersje radiostacji:

  • R-140 – zakupione (lata 60) z ZSRR montowane na polskie podwozia Star 660,
  • R-140 – produkowane przez ZE-WAREL w Warszawie (lata 70) na podwoziu Star-660,
  • R-140Z1 – produkowane przez ZE-WAREL w Warszawie (połowa lat 70) na podwoziu Star-660,
  • R-140M – ZE-WAREL – Warszawa (od 1979) na podwoziu Star 266,
  • R-140J – tworzone przez użytkowników po zamontowaniu zamiast dalekopisu telefonicznego urządzenia utajniającego typu T-217 lub nowszego T-219 (od 1976).
Radiostacja jednowstęgowa KF R-140 na samochodzie Star-660
Radiostacja jednowstęgowa KF R-140M na samochodzie Star-266

Pierwsze polskie egzemplarze radiostacji R-140 były produkowane przez Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka w Warszawie, później ich produkcję przejęły Zakłady Elektroniczne WAREL. Specjalizowały się one później w produkcji dla innych krajów: Czechosłowacji (montowane na Pragach), Jugosławii (montowane na Ziłach-131) oraz do strefy równikowej malowane nie na kolor khaki, a na biało.

Przeznaczenie[edytuj | edytuj kod]

Radiostacja była przeznaczona do utrzymywania nieprzerwanej łączności w paśmie KF w ruchu lub podczas postoju. Po uzupełnieniu pulpitu radiostacji panelem wykonawczym zdalnego sterowania (PWZS) i po wcześniejszym zaprogramowaniu i nastrojeniu nadajnika i odbiornika miała możliwość pełnego zdalnego sterowania. Realizowane mogło to być z panelu dyspozycyjnego zdalnego sterowani (PDZS) z odległego elementu łączności, np. aparatowni radioodbiorczej poprzez kabel względnie radiolinię w kanale telefonicznym lub telegraficznym. Pierwowzorem tego systemu był rosyjski zestaw urządzeń zwany „ДИСТАНЦИЯ-1”.

Ukompletowanie[edytuj | edytuj kod]

  • tablica zasilania TZ
  • stabilizator napięcia (autotransformator) SN
  • tablica rozdzielcza zasilania TRZ
  • sztuczne obciążenie nadajnika
  • przełącznik anten odbiorczych PAO
  • sprzęgacz odbiorczy anteny promieniowania pionowego SOAP (tylko stara wersja)
  • nadajnik radiostacji
  • odbiornik radiowy R-155P
  • pulpit radiostacji PR-9
  • odbiornik radiowy R-311 (najstarsze wersje)
  • odbiornik radiowy R-326 (nowsze wersje)
  • radiostacja UKF R-105 lub R-107
  • wzmacniacz mocy (do R-105) UM-1 lub UM-3
  • radiolinia taktyczna R-405 PT1-S (R-140)
  • zespół spalinowo-elektryczny PAB-4-3/400
  • zespół spalinowo-elektryczny PAB-2-1/230
  • prądnica (tzw. SOM -system odbioru mocy) GAB-8-3/400
  • tablica dalekopisu TD-48
  • dalekopis arkuszowy T-63 SU-13
  • nadajnik automatyczny T-53
  • urządzenie wynośne UW
  • polowy aparat telefoniczny TA-57
  • telefoniczny aparat głośnomówiący TAG-1M
  • pulpit dowódcy w kabinie kierowcy PD
  • urządzenie filtrowentylacyjne FWUA-12 (starsze wersje)
  • filtropochłaniacz FPT-200M (nowsze wersje)
  • ogrzewacz spalinowy nadwozia typu 231-01
  • maszt teleskopowy pneumatyczny MT-80 (12 m) (R-140)
  • maszt składany radiolinii (12 m)
  • maszt składany odbiorczy (12 m)
  • wejście liniowe (prawe) WL-P
  • wejście liniowe (lewe) WL-L (do R-405)

Tylko w najnowszej wersji R-140M:

  • panel telefoniczny PTF-31
  • ferrytowa antena odbiorcza FAO
  • pulpit ferrytowej anteny odbiorczej FAO-32
  • pulpit sterowania anteną promieniowania pionowego APP-33
  • radiostacja UKF R-105M
  • radiolinia taktyczna R-405 PT-MS-1S
  • zespół spalinowo-elektryczny AB-4-3/230
  • przetwornik dalekopisowy kodu Morse'a PDM-1
  • maszt teleskopowy pneumatyczny MPT-100 (12m)
  • tablica aparatury specjalnej TSA-11E
  • wejście liniowe specjalne WL-S

Oryginalna wersja rosyjska radiostacji posiadała dalekopis taśmowy ST-35.

Wersja R-140Z1 wyposażona była w nowszy pulpit radiostacji oraz:

  • panel telefoniczny PTF-31,
  • panel telegraficznej komutacji PTK-32-1,
  • panel telegrafii tonalnej PTT-32-2,
  • panel translacji PTR-32-3.

Stwarzało to dodatkowe możliwości komutacyjne i umożliwiało pracę dalekopisem w kanale radiostacji R-107.

Wersja R-140M posiadała zmieniony nadajnik z uwagi na zmiany konstrukcji anteny promieniowania pionowego, wprowadzenie nowych rodzajów emisji radiowych (manipulacje częstotliwości o większych przesuwach) oraz przystosowanie radiostacji do zamontowania w niej urządzeń łączności utajnionej i specjalnej. Wprowadzono też nowe urządzenie PDM-1 (przetwornik dalekopisowy kodu Morse’a) pozwalający nadawać tym kodem z klawiatury dalekopisowej i przystosowany do przetwarzania taśm perforowanych szyfrotelegramów. Inne zmiany w ukompletowaniu wymieniono wcześniej. W tej wersji wyposażano radiostację w odporniejszy zespół spalinowo-elektryczny AB-4-3/230.

Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]

Ogólne[edytuj | edytuj kod]

Zasięgi[edytuj | edytuj kod]

  • anteny prętowe do 100 km
  • antena promieniowania pionowego do 400 km
  • anteny symetryczne (dipol, typu "V") do 3500 km

Zasilanie[edytuj | edytuj kod]

  • sieć jednofazowa 220 V, 50 Hz (PAB-2) – tylko urządzenia odbiorcze
  • sieć trójfazowa 3 × 380 V lub 3 × 220 V, 50 Hz
  • zespół spalinowy PAB-4 (4 kW 3 × 380 V)
  • prądnica GAB-8 (8 kW 3 × 380 V)

Radiostacja wyposażona była w układ automatycznego wyłączenia sieci AWS. Jego działanie oparte było na porównaniu potencjału nadwozia z dodatkowym kołkiem uziemiającym oddalonym od radiostacji do 25 m. W przypadku pojawienia się napięcia przewyższającego 24 V (dawna wartość napięcia bezpiecznego), następowało odłączenie zewnętrznego napięcia zasilającego od aparatury.

Możliwości pracy[edytuj | edytuj kod]

  • praca simpleksowa lub dupleksowa
  • kluczem telegraficznym z pulpitu radiostacji lub urządzenia wynośnego UW
  • z mikrofonu z pulpitu radiostacji, z urządzenia wynośnego lub z kabiny kierowcy
  • dalekopisem z radiostacji lub z innych aparatów telegraficznych
  • z oddalonego na odległość do 800 m polowego aparatu telefonicznego
  • poprzez kanały radiolinii R-405 w kanale telefonicznym lub telegraficznym
  • poprzez telefoniczne urządzenie utajniające z radiostacji lub oddalonego aparatu (z aparatu do radiostacji informacja była jawna)
  • z innych telefonicznych lub telegraficznych aparatowni
  • praca dalekopisem lub kluczem w kanale R-105 (tylko R-140Z1)
  • praca simpleksowa, telefoniczna, utajniona w jednej wstędze (tylko R-140J)

Rodzaje emisji[edytuj | edytuj kod]

W nawiasach symbole emisji radiowych według starych oznaczeń.
  • praca telegraficzna z manipulacją amplitudy (A1)
  • praca telegraficzna z manipulacją częstotliwości jedno lub dwukanałowa z różnymi przesuwami (F1-125, F1-250, F1-500, F6-250)
  • praca telefoniczna dwuwstęgowa z pełną lub ograniczoną falą nośną (A9A)
  • praca telefoniczna jednowstęgowa w górnej lub dolnej wstędze bocznej z różnymi poziomami fali nośnej (A3J, A3A, A3H)
  • praca telefoniczna jednowstęgowa z niezależnymi wstęgami bocznymi (różna informacja – A3BJ, A3BA)
  • praca telefoniczna z modulacją częstotliwości (F3)

Nadajnik[edytuj | edytuj kod]

Elementy składowe[edytuj | edytuj kod]

Tetroda nadawcza Q-1P
  • wzmacniacz mocy WM (lampa Q-1P lub GU-43b)
  • urządzenie symetryzująco-dopasowujące USD
  • sprzęgacz anteny promieniowania pionowego SAAP
  • przełącznik wysokiej częstotliwości PWCz
  • przełącznik anten nadawczych PAN (na zewnątrz nadwozia)
  • wzbudnik nadajnika
    • panel rodzajów pracy W-1
    • panel poziomów W-2
    • syntezer częstotliwości 1-0M
    • zasilacz wzbudnika W-4
  • zasilacz niskich napięć ZWM-50/N
  • zasilacz wysokiego napięcia ZWM-50/W

W wersji R-140M zmieniona została konstrukcja anteny APP na 2 pręty zasilane synfazowo. Pozwoliło to na rezygnację z SAAP i SOAAP.

Parametry nadajnika[edytuj | edytuj kod]

  • moc nadajnika ≥ 1000 W
  • zakres częstotliwości 1,5 – 29,9999 MHz
  • siatka częstotliwości ustalonych co 100 Hz
  • stabilność częstotliwości 10-8 Hz/Hz
  • uzyskana poprzez automatyczną syntezę częstotliwości
  • pamięć elektroniczna i mechaniczna 10 fal nadawczych
  • podział pasma na 5 (WM) i 7 (USD) podzakresów
  • czas zmiany przygotowanej fali do 1 min
  • strojenie wzbudnika elektroniczne, wzmacniacza mocy i dopasowań antenowych ręczne
  • istniała możliwość strojenia dopasowań do anteny bez promieniowania (tzw. „ciche strojenie”)
  • sprawność energetyczna około 25% Uwarunkowane to było koniecznością pracy lampy mocy w klasie "A". Wzmacniacz mocy musiał mieć charakterystykę liniową aby nie zniekształcać wytworzonych we wzbudniku emisji telefonicznych.

W związku z dużym współczynnikiem przestrajania (30/1,5 MHz=60) pasmo wzmacniacza mocy -WM, dzieliło się na 5 podzakresów:

  1. zakres 1,5 - 3,0 MHz
  2. zakres 3,0 - 5,0 MHz
  3. zakres 5,0 - 10 MHz
  4. zakres 10 - 16 MHz
  5. zakres 16 - 30 MHz

a blok dopasowania do anten -USD na 4:

  1. zakres 1,5 - 4,0 MHz
  2. zakres 4,0 - 7,5 MHz
  3. zakres 7,5 - 16 MHz
  4. zakres 16 - 30 MHz

Anteny nadawcze[edytuj | edytuj kod]

W nawiasach zakres roboczych częstotliwości i wysokość podwieszenia anteny na maszcie. Poza tymi częstotliwościami ich charakterystyki promieniowania były odmienne od typowych.

Anteny niesymetryczne:

  • (14-30 MHz) prętowa 4 m
  • (4,0-14 MHz) prętowa 10 m
  • (1,5-2,0 MHz) typu T 2 × 40 m (na 12 m)
  • (2,0-4,0 MHz) typu T 2 × 11 m (na 10 m)
  • (2,0-12 MHz) promieniowania pionowego APP(praca w ruchu i na postoju)

Anteny typu "T" powstawały z dipoli przez zwarcie przewodów fidera wewnątrz aparatury. W wersji R-140M nie występuje nadawcza antena prętowa 4 m. Rolę tę spełnia wspomniana wcześniej nowa antena APP - dwa pręty w pozycji "pion".

Anteny symetryczne:

  • (1,5-4,0 MHz) dipol symetryczny 2 × 40 m (na 12 m)
  • (5,0-15 MHz) dipol symetryczny 2 × 11 m (na 10 m)
  • (10-30 MHz) nadawcza typu "V" 2 × 46 m (na 12 m)

Odbiornik[edytuj | edytuj kod]

Elementy składowe[edytuj | edytuj kod]

  • panel podstawowy 2-1M
  • syntezer częstotliwości 1-0M
  • zasilacz odbiornika 3-0M
  • panel telefoniczny 4-0M
  • panel telegraficzny 5-0M
  • panel wyjść liniowych 9-0M

Parametry odbiornika[edytuj | edytuj kod]

  • zakres częstotliwości 1,5 – 29,999 MHz
  • siatka częstotliwości co 100 Hz
  • stabilność częstotliwości
    • dobowa 2,5 × 10-8 Hz/Hz
    • miesięczna 1,2 × 10-7 Hz/Hz
  • uzyskana poprzez automatyczną syntezę częstotliwości
  • pamięć elektroniczna 10 fal odbiorczych wybieranych dekadowo
  • czas zmiany przygotowanej fali do 1 min
  • strojenie odbiornika samoczynne

Anteny odbiorcze[edytuj | edytuj kod]

  • prętowa 4 m
  • antena promieniowania pionowego APP (praca w ruchu)
  • ferrytowa antena odbiorcza FAO (tylko R-140M)
  • odbiorcza typu "V" 2 × 46 m (na maszcie 12 m)
  • dipol symetryczny 2 × 13 m (na wysokości 10 m)
  • każda z anten nadawczych podczas pracy simpleksowej

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • РАДИОСТАНЦЯ Р-140 Техническое описание и инструкция по эксплуатации.
  • Tabela ustawienia przełączników i strojenia radiostacji R-140Z1. ZE-Warel Warszawa