Radiostacja R-102

Radiostacja R-102 – krótkofalowa, nadawczo-odbiorcza radiostacja średniej mocy, na 2 samochodach Star-660, eksploatowana w Wojsku Polskim do 1990 roku.

Była sprzętem wyprodukowanym po wojnie w ZSRR produkowanym na potrzeby jednostek wojsk łączności Układu warszawskiego, przez przemysł węgierski.

Nadajnik radiostacji R-102

Wersje radiostacji:

• R-102M – wersja na 2 samochodach Star 660 (lub Ził-157)(w drewnianym nadwoziu),
• R-102MZ – wersja na 2 samochodach Star-660 (w nadwoziu blaszanym),
• R-102RR2 – wersja jak R-102MZ z dodatkowym wyposażeniem specjalnym,
• R-102K – wersja jak R-102MZ z urządzeniami do transmisji danych.

Przeznaczenie

Radiostacja przeznaczona była do utrzymywania łączności fonicznej lub telegraficznej (ręcznej i dalekopisowej) do 1000 km. W latach 70.-80. głównym ich przeznaczeniem w wojskach operacyjnych, było zabezpieczenie łączności telegraficznej-utajnionej w kierunkach radiowych pomiędzy frontem a armiami.

Wersja R-102RR2 przeznaczona była do łączności z agentami znajdującymi się na tyłach przeciwnika, wyposażonych w radiostacje R-350M.

W późniejszym okresie gdy wzrosło nasycenie jednostek łączności nowocześniejszymi radiostacjami R-140, w ramach tworzonego zautomatyzowanego systemu zaopatrywania wojsk najmłodsze z nich zostały zmodernizowane na radiostacje R-102K. Między innymi razem z dywizyjnymi aparatowniami ADK-11 tworzyły one system wymiany informacji kwatermistrzostwa Wojska Polskiego.

Ukompletowanie

Radiostacja R-102 składała się z samochodu odbiorczego i samochodu nadawczego.

Wersja R-102MZ:

• wóz odbiorczy na samochodzie
  • odbiornik zasadniczy AMUR-2
  • odbiornik dodatkowy R-311
  • pulpit wozu odbiorczego
  • w nim panel manipulatorów akustycznych
  • radiostacja R-105D
  • wzmacniacz mocy UM (do R-105)
  • przystawka zdalnego sterowania PZS
  • radiowy pulpit telegraficzny RPT
  • dalekopis taśmowy DALIBOR-302 (później zamieniony na arkuszowy T-51)
  • zespół spalinowo-elektryczny PAB-2-1/230 – 2 szt. (W wersji R-102M rosyjskie zespoły AB 2/230)
  • maszt składany 12 m – 2 szt.
• wóz nadawczy na samochodzie
  • nadajnik radiostacji
  • pulpit nadajnika
  • w nim panel odbiorczy manipulatorów akustycznych
  • odbiornik dodatkowy R-311
  • radiostacja R-105D
  • wzmacniacz mocy UM (do R-105)
  • zespół spalinowo-elektryczny PAB-4-3/400 – 2 szt. (w wersji R-102M rosyjskie zespoły AB-4/230)
  • maszt składany 12 m – 3 szt.

W wersji R-102M odbiornikiem podstawowym wozu odbiorczego radiostacji był odbiornik radiowy MOLIBDEN, znany w ZSRR pod sybolem R-154-2M. Jego zakres częstotliwości był szerszy od odbiornika AMUR-2, bo dochodził do 12 MHz.

Wersja R-102K – w wozie odbiorczym dodatkowo zamontowano:

• urządzenie transmisji danych UTD-3CT (z blokiem utajniającym)
• dziurkarka taśmy DT-105S
• czytnik taśmy perforowanej CT-1200
• dalekopis arkuszowy T-63 SU-13 (zamiast DALIBORA-302)

Dane techniczno-taktyczne

Zakres częstotliwości

• nadajnika: 1–8 MHz
• odbiornika AMUR-2 1–8 MHz
• odbiornika R-311 1–15 MHz

Źródłem sygnału nadajnika był wzbudnik WD-11. Częstotliwość wzbudnika ustawiana była przełącznikami generatorów kwarcowych według specjalnej tabeli strojenia. Stabilność częstotliwości nadajnika była rzędu 1 × 10^-6 Hz/Hz.

Sterowanie nadajnika

• po 5 parowym kablu manipulacyjnym
• w kanałach radiostacji R-105D poprzez dwukanałowy manipulator akustyczny
• poprzez inne środki (aparatownie zdalnego sterowania -AZS) nie dotyczy R-102M

Sterowanie wozu nadawczego jak i współpraca z innymi elementami węzła łączności odbywała się za pośrednictwem pięcioparowych kabli manipulacyjnych typu TTWK 5x2. Charakterystycznym dla sprzętu starego parku jak i dla R-102 był sposób wykorzystania poszczególnych par kabl. ogólnie można go nazwać sterownie niesymetryczne. Odbywało się ono po odpowiednich żyłach względem pary 4 kabla stanowiącej wspólną "ziemię". W rosyjskiej wersji R-102M zastosowano "kombinacyjne" wykorzystanie poszczególnych przewodów kabla TTWK co uniemożliwiało zdalne sterowanie przez aparatownie AZS

Źródła sterowania

• klucz telegraficzny z wozu odbiorczego
• kluczem telegraficznym lub z mikrofonu z wozu nadawczego (kontrola lub praca awaryjna)
• praca z mikrofonu z wozu odbiorczego lub z zewnętrznej aparatowni
• praca dalekopisem z wozu odbiorczego lub z zewnętrznej aparatowni (przez RPT)
• praca z zewnętrznej telegraficznej aparatowni utajniającej i kluczem z wozu odbiorczego

Moc nadajnika

• emisje telegraficzne 800 W (manipulacja amplitudy i częstotliwości)
• praca telefoniczna do 500 W (modulacja amplitudy)
• pobór mocy do 3 kW

Emisje

• manipulacja amplitudy A1
• manipulacje częstotliwości F1-125, 250 i 500 Hz
• dwukanałowa manipulacja częstotliwości F6-250 Hz
• modulacja amplitudy A3 (dwuwstęgowa)

Anteny radiostacji

• nadawcze:
  • antena prętowa 4 m
  • antena prętowa 10 m
  • antena dipol symetryczny 2 × 20 m (na masztach 12 m)
• odbiorcze:
  • antena prętowa 4 m
  • dipol symetryczny 2 × 20 m (na masztach 12 m)
  • skośny promień
  • antena fali bieżącej 150 m na podporach

Wóz nadawczy i odbiorczy posiadały jeszcze maszt 10 m do anteny prętowej radiostacji R-105.